Axxon Exclusief
GEOFFROY DELLICOUR, fysiotherapeut bij CHN William Lennox, technisch adviseur aan de UCL en ontwerper van de Wheeleo®
Een van de hoofddoelen van neurologische revalidatie is het maximaliseren van functionele onafhankelijkheid door het herstel van het lopen. Het lopen van iemand met hemiplegie wordt meestal gekenmerkt door een lagere snelheid, een asymmetrisch patroon (lengte, gewichtsverdeling, steunduur, statisch, etc.), en een verhoogd valrisico.
Het doel van de revalidatie is om de patiënt zo snel mogelijk naar de grootst mogelijke functionele autonomie te leiden, aangezien de verblijfsduur steeds korter wordt. De fysiotherapeut zorgt ervoor oefeningen met hoge intensiteit en een groot aantal herhalingen aan te bieden.
Om negatieve plasticiteit (het aanleren van een verkeerde beweging) te voorkomen, is het essentieel om alles in het werk te stellen zodat de patiënt spontaan en zo snel mogelijk een manier van lopen aanneemt die zo dicht mogelijk bij normaal ligt, met zo min mogelijk compensaties.
Het gebruik van orthesen die een krachtentekort kunnen compenseren of het negatieve effect van spasticiteit kunnen beperken, zal helpen dit doel te bereiken. Bovendien moet de fysiotherapeut een mobiliteitshulpmiddel aanbieden dat is aangepast aan de capaciteiten van de patiënt en de loopcondities, en dat parallel moet evolueren met de ontwikkeling van de capaciteiten van de patiënt.
Als we deze kenmerken bekijken, komen er vier mogelijkheden voor hulpmiddelen naar voren:
Tot voor kort bestond deze laatste categorie niet. De Wheeleo® is ontworpen om dit gat op te vullen.
Het doel van dit artikel is om de voor- en nadelen van dit nieuwe mobiliteitshulpmiddel te evalueren, na twee jaar gebruik in de neurologische revalidatiediensten in Wallonië.
De Wheeleo® heeft twee soorten effecten:
Directe effect: Het effect op de loopparameters is onmiddellijk, vergelijkbaar met dat van orthesen. Deze veranderingen zijn aanwezig zolang het technische hulpmiddel wordt gebruikt. Ze stellen de patiënt in staat om eerder te lopen met minder compensaties, vanaf het begin van de revalidatie en in de restfase. Deze effecten zijn objectiveerbaar en worden gebruikt als therapeutische hefbomen.
Lange termijn effect: De Wheeleo® wordt ook gebruikt om de kwaliteit van het lopen in de loop van de tijd te optimaliseren. De herhaling van een beweging van betere kwaliteit bevordert positieve hersenplasticiteit. Net als orthesen, robotica of gewichtsverminderingssystemen, helpt de Wheeleo® om vanaf de eerste stappen een beter looppatroon tot stand te brengen.
De onderliggende hypothese is dat de revalidatie kan worden geoptimaliseerd in termen van snelheid en kwaliteit. Een klinische studie is echter nodig om deze hypothese rigoureus te valideren.
Laten we de effecten bekijken die concreet zijn waargenomen in de revalidatiediensten.
De Wheeleo® kan worden gebruikt door een patiënt met verlamming van een bovenste ledemaat. Het combineert het effect van de rollator (constante grondsteun) met bediening met één hand. Net zoals een rollator de op te tillen looprekken heeft vervangen, presenteert de Wheeleo® zich als een vloeiender alternatief voor de vierpootstok.
De constante grondsteun die mogelijk is met de Wheeleo® biedt continue ondersteuning, in tegenstelling tot een vierpootstok die bij elke cyclus moet worden opgetild. Dit voorkomt momenten van onevenwicht, vooral bij patiënten met ernstige beperkingen. Met een vierpootstok nemen deze patiënten een zogenaamde ‘driefasenloop’ aan, die schokkeriger is:
Het lopen in drie stappen zorgt voor twee steunpunten op de grond voor meer stabiliteit, maar het vertraagt de beweging en maakt het minder vloeiend. Met de Wheeleo® kan de patiënt gedurende de hele loopcyclus één steunpunt op de grond houden, wat helpt om sneller over te gaan naar een twee-staps looppatroon, dat meer op normaal lopen lijkt.
Deze verandering naar een vloeiender looppatroon wordt vaak direct opgemerkt door de patiënt. Het is een van de meest opvallende effecten die met de Wheeleo® worden waargenomen, wat de terugkeer naar een natuurlijker looppatroon vergemakkelijkt.
Met de verbetering van de motorische vaardigheden en het evenwicht kan de patiënt geleidelijk overgaan op een twee-staps looppatroon met een gewone wandelstok of kruk. De Wheeleo® vertegenwoordigt dus een overgangsfase die deze ontwikkeling versnelt.
Let op dat een vierpootstok, die te zwaar is en teveel traagheid heeft, niet geschikt is voor een twee-staps looppatroon. Hier komt de therapeutische waarde van de Wheeleo® echt tot zijn recht.
Het twee-staps looppatroon, in tegenstelling tot het drie-staps looppatroon, genereert positieve effecten op de loopsnelheid. Het weglaten van de stopfase leidt tot een spontane toename van de loopsnelheid.
De studie van Deltombe et al. (2020) toont een gemiddelde toename van 50% in de spontane snelheid bij hemiparetische personen tijdens een 6-minuten test met de Wheeleo®, vergeleken met dezelfde test uitgevoerd met een klassieke vierpootstok.
Dit betreft de spontane snelheid, dat wil zeggen de snelheid die de patiënt vrij kiest op basis van zijn evenwicht en energieverbruik. Een patiënt die zich stabieler voelt, heeft van nature de neiging om sneller te gaan lopen.
Verschillende factoren kunnen deze verbetering verklaren:
Het gebruik van de Wheeleo® maakt dus in een vroeger stadium een snellere en vloeiendere loopbeweging mogelijk. In de studie van Deltombe et al. is de 10-meter test op spontane snelheid met de Wheeleo® even snel als die uitgevoerd op hoge snelheid (geforceerd) met een vierpootstok.
Wanneer de patiënt met een vierpootstok in drie stappen loopt, stopt hij vaak in dubbele steun om de stok te verplaatsen. Hij zoekt dan een positie van maximale stabiliteit, met beide voeten op dezelfde hoogte, wat en asymmetrie in de staplengte creëert.
De overgang naar een twee-staps looppatroon met de Wheeleo® vermindert deze behoefte aan compensatie en vermindert mogelijk de asymmetrie. Deze vermindering van de asymmetrie draagt op zijn beurt bij aan een hogere snelheid en een betere vloeiendheid van de beweging.
Het is echter belangrijk op te merken dat asymmetrie in staplengte verschillende oorzaken kan hebben. Niet alle oorzaken zullen noodzakelijkerwijs worden gecorrigeerd door de Wheeleo® of door het twee-staps looppatroon, met name in het geval van spitsvoet, heupdistorsie of gewrichtspijn.
De studie van Deltombe et al. (2020) laat een significant hogere tevredenheid zien bij patiënten die de Wheeleo® gebruiken, vergeleken met degenen die een vierpootstok gebruiken. Deze tevredenheid heeft betrekking op het gebruiksgemak en het gevoel van veiligheid tijdens het lopen.
Wanneer de Wheeleo® goed geïndiceerd is, biedt het een echte meerwaarde op het gebied van autonomie, mobiliteit en comfort. De patiënt voelt zich vrijer in zijn bewegingen, wat een betere deelname aan de revalidatie en dagelijkse activiteiten bevordert.
De Wheeleo® is een mobiliteitshulpmiddel dat met één hand wordt bediend. Zoals elk unilateraal hulpmiddel kan het, indien verkeerd gebruikt, een reeds aanwezige asymmetrie van het lichaam versterken, vooral als de patiënt er overmatig op leunt.
Om dit risico te beperken, wordt het handvat in een hoge positie ingesteld, met de elleboog gebogen. Dit zorgt voor een lichte steun voor het evenwicht, zonder overbelasting van de bovenste ledematen.
In sommige gevallen van latropulsie kan deze instelling zelfs worden gebruikt voor correctieve doeleinden. Door de Wheeleo® aan de ‘gezonde’ kant op een lagere hoogte te plaatsen, word de romp aangemoedigd om naar de juiste kant te buigen, wat een natuurlijke neiging om naar de pathologische kant te leunen tegengaat.
Ten slotte, zodra de aangetaste bovenste ledemaat voldoende is hersteld, kan het gebruik van een rollator worden overwogen. Deze biedt tweehandige ondersteuning, die symmetrischer is en bevorderlijk voor een evenwichtige lichaamshouding.
Een van de grootste voordelen van de Wheeleo® is zijn constante steun op de grond, wat bijdraagt aan een betere stabiliteit van de patiënt tijdens het lopen. De hulp positioneert zich natuurlijk naar voren en opzij, waar de ondersteuning het meest effectief is, en blijft daar ongeacht de fase van de loopcyclus.
In tegenstelling tot een klassieke stok, die naast of achter de patiënt kan belanden aan het einde van de steunfase (een ongunstige positie voor evenwicht), houdt de Wheeleo® een optimale en veilige positie.
In de praktijk bereiken patiënten vaak sneller zelfstandigheid bij het lopen met de Wheeleo®, omdat ze deze ook buiten de fysiotherapiesessies kunnen gebruiken. Dit stelt hen in staat om actief deel te nemen aan hun eigen revalidatie.
Bij verlies van evenwicht is het moeilijk om een stok op te tillen waarop je leunt. De Wheeleo® daarentegen maakt een natuurlijkere en onmiddellijke verplaatsing van de steun mogelijk, waardoor je je evenwicht kunt herstellen. In veel gevallen staat hij al op de juiste plek om een evenwichtsverlies te voorkomen.
Bij terugkeer naar huis wordt stabiliteit, samen met comfort, vaak door patiënten genoemd als het meest gunstige aspect.
Patiënten merken zeer snel de veranderingen op die het gebruik van de Wheeleo® teweegbrengt: een soepelere gang, grotere stabiliteit, en meer vertrouwen in hun motorische vaardigheden.
Dit positieve gevoel voedt een versterkende lus: de patiënt is meer gemotiveerd, loopt meer, met betere kwaliteit, en maakt sneller vooruitgang. Het hoofddoel van toegang tot zelfstandigheid wordt dan een bron van stimulatie en betrokkenheid bij de revalidatie.
Deze dynamiek leidt tot een algehele toename van motivatie, een essentiële hefboom in elk functioneel herstelproces.
De rollator staat bekend om het aanzienlijk verbeteren van comfort en loopkwaliteit dankzij zijn symmetrische steun. Echter, het gebruik binnenshuis kan beperkt zijn door de omvang of het onvermogen om te manoeuvreren in kleine ruimtes.
De Wheeleo® vormt dan een ideaal complementair alternatief. Het maakt het mogelijk om het gevoel van continue steun op de grond te behouden, terwijl het veel handiger en minder omvangrijk is. Dit maakt het een perfecte oplossing voor gebruik in krappe ruimtes (slaapkamer, badkamer, gangen).
Het hanteren van een mobiliteitshulpmiddel kan een aanzienlijke cognitieve belasting met zich meebrengen. De patiënt moet vaak nadenken over het plaatsen van de stok op de juiste plek, het synchroniseren van zijn stappen (vooral bij driepuntsgangen), en het beheren van het algemene evenwicht.
Deze verdeelde aandacht verhindert soms de concentratie op andere essentiële elementen: het overwinnen van obstakels, de positie van de paretische voet, posturale rechtopstaande houding, etc. Dit fenomeen wordt nog versterkt bij patiënten die lijden aan heminegligentie of sensorische uitdoving.
De Wheeleo® vermindert deze cognitieve belasting aanzienlijk. Hij positioneert zich natuurlijk op de plek waar de patiënt hem nodig heeft, zonder bijzondere coördinatie-inspanning. Dit stelt de patiënt in staat om zich te concentreren op het lopen zelf.
Dit gemak is vooral waardevol bij complexe manoeuvres: omdraaien, achteruit lopen, zijwaartse stappen… allemaal essentieel in dagelijkse verplaatsingen thuis.
Feedback van gebruikers wijst op een algeheel verhoogd gevoel van comfort bij het gebruik van de Wheeleo®. Dit comfort wordt verklaard door verschillende gecombineerde factoren:
Deze elementen dragen bij aan het maken van lopen minder vermoeiend, natuurlijker en geruststellender, wat regelmatig gebruik in het dagelijks leven van patiënten bevordert.
Hoewel de Wheeleo® veel voordelen heeft, moeten bepaalde gebruiksbeperkingen in acht worden genomen voor een aangepast voorschrift:
De keuze voor een loophulpmiddel moet altijd in overleg met een zorgprofessional worden gemaakt. Het wordt aanbevolen om de patiënt te begeleiden tijdens de eerste keren gebruik, om een goede aanpassing te garanderen.
De Wheeleo® maakt nu volledig deel uit van het aanbod aan mobiliteitshulpmiddelen voor patiënten in neurologische revalidatie. Halverwege tussen een stok en een rollator, kan het worden gebruikt als overgangsgereedschap na de parallelle stangen en voor een enkele stok.
Het is ook bedoeld voor mensen die aanzienlijke motorische beperkingen behouden en voor wie de Wheeleo® een langetermijn mobiliteitsoplossing kan zijn, thuis of in een instelling.
Oorspronkelijk ontworpen voor neurologie, toont de Wheeleo® ook interesse in andere aandoeningen, zoals ouderdomsgerelateerde problemen, artrose of algemene zwakte. Het is dus niet de aandoening zelf die de indicatie bepaalt, maar het type motorisch tekort.
Als innovatief hulpmiddel valt de Wheeleo® nog niet onder een officiële nomenclatuur en komt het dus niet in aanmerking voor vergoeding. Het is des te belangrijker dat het gebruik ervan goed wordt begeleid, en dat de patiënt wordt geadviseerd en ondersteund bij het leren gebruiken.
De meeste hier beschreven voordelen komen voort uit klinische observatie. Er zijn al twee studies uitgevoerd (Deltombe 2020 en Devos 2019, in afwachting van publicatie). Het is cruciaal om het onderzoek voort te zetten, zowel in acute als chronische situaties, om wetenschappelijk het nut van de Wheeleo® te valideren bij het versnellen en verbeteren van de kwaliteit van revalidatie.
Voor meer informatie, bezoek www.wheeleo.be.
De auteur wil graag de Fysiotherapie Afdeling van CHN William Lennox en Florent Evrard (Delta) bedanken voor hun zorgvuldige revisie en waardevolle bijdragen aan dit artikel.
Artikel verschenen in het AXXON Exclusief tijdschrift van september 2020, het driemaandelijkse tijdschrift gepubliceerd door AXXON exclusief voor leden van de professionele vereniging voor fysiotherapie (België).
Bekijk het online: AXXON Exclusief – September 2020 – Voordelen en beperkingen van de Wheeleo in neurologische revalidatie – Geoffroy Dellicour
Download het als pdf:
Vul dit korte formulier in zodat we contact met je kunnen opnemen om een test af te spreken.
